Begin 2021 heeft u in de Lemelervelder en op Sukerbiet een artikel kunnen lezen over de herbouw van de markante woning op het adres Weerdhuisweg 8. Op deze plek heeft tussen 1938 en 1975 de bakkersfamilie Zwakenberg gewoond. We zijn wat verder in de geschiedenis van deze familie gedoken. Het blijkt dat deze familie, samen met anderen, aan de basis van ons dorp heeft gestaan. Onze bevindingen kunt u hier lezen. Met dank aan Koos Zwakenberg en verdere familieleden en Rien de Greef die informatie en foto’s hebben aangeleverd, Paul Jansen voor de koopakte en Henk Heerink voor de stamboom.
Ondernemende types zagen toekomst in het jonge dorp Lemelerveld
Toen het dorp Lemelerveld nog niet bestond, woonden de voorouders van de bakkers Zwakenberg in Zwolle. De naam werd toen ook wel geschreven als “Swaekenberg”. In 1856 trouwde Hermannus Zwakenberg uit Zwolle met Maria Breembroek en kwam toen naar Lemelerveld. Voor zover we kunnen achterhalen had dit echtpaar 5 kinderen; 4 zoons en 1 dochter. De dochter trouwde met de smid Bernardus Elsbroek. Van twee zoons weten we dat ze in Lemelerveld nogal wat onroerend goed bezaten. De oudste zoon Gerrit bezat een groot stuk grond aan het kanaal, waar nu de woonwinkel van Wagenmans is gevestigd. Hij was winkelier, brugwachter en tapper.
Na zijn dood in 1911 ging zijn weduwe nog lange tijd verder met de onderneming onder de naam Weduwe G. Zwakenberg. Uiteindelijk werd de zaak in 1933 verkocht aan de heer H. Campmans. Voor de som van 17.000 gulden gingen winkel, woonhuis en boerderij over in andere handen. De heer Campmans zette de winkel voort en deed de zaak later over aan zijn dochter en schoonzoon, de heer Wagenmans. Op de hoek bij het kanaal dreef de familie Wagenmans vele jaren een kruidenierszaak, waar ook allerlei huishoudelijke artikelen werden verkocht. Na verloop van jaren werd het een woonwinkel. Vele malen werd er uitgebreid en verbouwd, zodat het bedrijf steeds bij de tijd kon blijven. Het is een modern bedrijf dat klanten trekt uit de wijde omgeving.
Aan de overkant van het kanaal had een van de broers van Gerrit Zwakenberg meerdere percelen in zijn bezit. Dat was op de plek aan de Schoolstraat/Industriestraat, die nu Kloostertuin heet en waar een paar jaar geleden een nieuw ‘klooster’ is verrezen. Deze broer, de in 1863 geboren Johan Zwakenberg, had een café met winkel en bakkerij op de plek waar later lange tijd Café-Restaurant en Zaal Jansen was gevestigd (foto 2). In oude krantenberichten is te vinden dat in café Zwakenberg vaak openbare verkopen onder leiding van een notaris plaatsvonden.
Johan had een ondernemende geest. Dat blijkt uit de verschillende aankopen van percelen grond en de bouw van woningen en een boerderij. Ook vonden we krantenberichten uit 1926 over het oprollen van een illegale jeneverstokerij op het adres van Johan. Als reactie op deze berichten klom Johan zelf in de pen, waarna zijn ingezonden brief in de krant werd geplaatst (link 1). Daarin deed hij op satirische wijze uit de doeken hoe hij de politie-inval had beleefd. Wie de waarheid sprak laten we maar in het midden.
In september 1931 was er sprake van een faillissement van café/winkel/bakkerij. Dit faillissement zou na gedaan verzet van Johan Zwakenberg zijn beëindigd. Johans zoon, Hermanus Josephus Maria (Herman) Zwakenberg, op wiens naam de onderneming stond, trad in dezelfde tijd uit de zaak. De onderneming ging verder onder de naam Joh. Zwakenberg.
In het voorjaar van 1932 werd het pand verkocht aan de familie Jansen (zie bovenstaande koopakte). Johan Zwakenberg mocht er blijven werken, onder de voorwaarde dat hij geen alcohol zou nuttigen. Johan heeft na de overdracht van het café iets verderop in de Schoolstraat gewoond. Deze woning is in de jaren 70 van de vorige eeuw afgebroken en vervangen door een nieuw huis.
Hoewel hij katholiek was, werd Johan Zwakenberg volgens zijn kleindochter Koos vroeger ‘de olde Jeude’ genoemd. Vroeger werd Jeude of Jood wel vaker als scheldwoord gebruikt. Het Scheldwoordenboek spreekt in dit verband over “afzetter, bedrieger, woekeraar, schraapzuchtig persoon”.
Deze Johan trouwde in 1891 met Anna Aleida Bult uit Hellendoorn en na haar dood hertrouwde hij in 1909 met Antonia Badart (foto 1). Met Anna had Johan 4 kinderen; 3 zonen en 1 dochter. De dochter trouwde met Gerrit Reimink. Samen hadden zij een café en winkel aan de Dorpsstraat (foto 3). Later groeide deze onderneming onder leiding van zoon Wim Reimink en weer later diens zoon Michel Reimink uit tot Horecahuis Reimink, zoals we dat vandaag de dag kennen.
Voor de stamboom van de familie Zwakenberg klikt u op de afbeelding (link 3)
De volgende generatie
We waren gebleven bij cafébaas, bakker en winkelier Johan Zwakenberg. Hij werd geboren in 1863 en trouwde in 1891 met Anna Bult uit Hellendoorn.
De oudste zoon van Johan Zwakenberg, Herman, werkte bij zijn vader als bakker. In 1938 kocht hij de woning op het adres Weerdhuisweg 8, waar hij zich als zelfstandig bakker vestigde. Met zijn gezin dreef hij de bakkerij en winkel. Na zijn dood in 1941 werd de bakkerij voortgezet door zijn weduwe en oudste zoon Jan.
De kinderen van Johan en Anna Zwakenberg waren erg muzikaal. Het verhaal wil dat de tweede vrouw van Johan erop aandrong dat de zoons muziekonderwijs kregen. De normen waren toen anders dan tegenwoordig; de dochter heeft hoogstwaarschijnlijk geen muziekles gehad, hoewel ook zij muzikaal was. Haar 3 broers gingen allemaal iets doen met muziek. Herman speelde piano, orgel en viool (foto 4). In zijn vrije tijd was hij vaak pianist bij uitvoeringen of andere samenkomsten van verenigingen. Ook was hij organist en dirigent van het RK-herenkoor en van een dameskoor genaamd “Heidepark”.
Toen hij op 48-jarige leeftijd overleed, plaatste de krant een In Memoriam (link 4) waaruit blijkt dat hij een gemoedelijke man was met een grote passie voor muziek. Hermans dochter Koos vertelde dat haar vader wel een onderneming had, maar allesbehalve een harde zakenman was. Hij had te doen met arme gezinnen en vroeg regelmatig te weinig geld voor zijn waren.
Hermans liefde voor muziek leeft voort in zijn nakomelingen. Zoon Jan Zwakenberg bijvoorbeeld speelde orgel (foto 8) en piano en zong vele jaren in het RK-herenkoor. Kleindochter Jeanne heeft van muziek haar werk gemaakt.
De broers van Herman vertrokken uit Lemelerveld. Bernard werd onderwijzer en Hein schopte het tot professioneel pianist in Amsterdam. Alle drie broers kregen een echtgenote van ver buiten Salland. Herman (foto 5) trouwde met Adriana (Jeane) Schrijver, die onderwijzeres was en uit Weesp bij Amsterdam kwam. Je moet je voorstellen dat zij uit een gegoede familie door haar huwelijk met Herman Zwakenberg in 1921 in Lemelerveld terechtkwam. Voor haar moet dat een wereld van verschil zijn geweest.
Toch is ze altijd in Lemelerveld gebleven, ook na de vroege dood van Herman. Ze had met hem immers een gezin gesticht (foto 9). Een aantal jaren later trouwde ze met Gerrit Reimink. Net als zij was Gerrit een aangetrouwd lid van de familie Zwakenberg. Hij was inmiddels weduwnaar geworden van Marie (foto 6 met Gerrit), de zus van Herman Zwakenberg. Samen vonden Jeane en Gerrit weer het geluk (foto 7). Met haar jongste kind Anneke trok Jeane bij Gerrit in. Zo waren de families Zwakenberg en Reimink nauw met elkaar verbonden. Het is dan ook niet vreemd dat een aantal leden van de familie Zwakenberg bij Café-Zaal Reimink heeft gewerkt. Op latere leeftijd hebben Gerrit en Jeane Reimink samen nog een tijd aan de Brugstraat gewoond, op een steenworp afstand van het café.
Zo’n 168 jaar nadat Hermannus Zwakenberg naar het pas ontstane Lemelerveld kwam, zijn hier nog steeds nazaten van hem te vinden, al hebben de meesten een andere achternaam. Bekijk hier het complete familie fotoalbum (link 5).
Wilt u ook in het verleden kijken en familieverbanden ontdekken, dan kunt u de Stamboom van Dalfsen (link 6) raadplegen. De werkgroep Genealogie van de Historische Werkgroep Dalfsen heeft hierin veel gegevens opgenomen van personen die direct of indirect zijn gelinkt aan de gemeente Dalfsen.
Tekst: Ingrid Heerink
Fotobewerking: Hans Heerink
Zie onderstaande links:
1. Ingezonden krantenartikel Johan Zwakenberg.
2. Koopakte café Jansen.
3. Stamboom familie Zwakenberg.
4. Krantenartikel overlijden Herman Zwakenberg.
5. Fotoalbum historie familie Zwakenberg.
6. Link naar de Stamboom van Dalfsen.
